नेपाली डायस्पोराले कहिल्यै बिर्सन नसक्ने ‘कालो दिन’

प्रकाशकीय लेखेर हामी संसारभरका उदीयमान, ऊर्जाशील, प्रतिभावान र नेपालीले गर्व गर्ने १०० नेपाली डायस्पोराको नाम खोजिरहेका थियौँ । तर सम्पादकीय लेख्न नपाउँदै हामी यो दुःखद ‘सेप्टेम्बर ८ विशेष सम्पादकीय’ लेख्दैछौँ । 

संसारको सबैभन्दा शक्तिशाली देश अमेरिकामा बसेर यो सम्पादकीय लेखिरहँदा हातका औँला कापिरहेका छन् । मष्तिष्कमा प्रहरीको गोली लागेर भुँईमा लडेका कलिला विद्यार्थी र युवाको शवहरुको तस्बिर आइरहेको छ । रगतले पोतिएको काठमाडौँ बानेश्वरका सडक र कलिला युवाहरुको तस्बिर आँखामा नाचिरहेका छन् । रातै रगतले पोतिएको एउटा होनहार आन्दोलित ‘जेन–जी’को जुत्ता सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा भाइरल छ ।

नयाँ बानेश्वर सडकमा बगेको रातो र आलो रगतको छेउमा राखिएको ‘नो मोर करप्सन’ प्लेकार्डले नेपालको जेन–जी आन्दोलनको बलिदान बोल्छ । सम्भवतः रातो रगत पोतिएको ‘जेन–जीको जुत्ता’ नै नेपालको इतिहासमा यो आन्दोलनको शक्तिशाली पोस्टर बन्नेछ ।

नेपालका राजनीतिक दलका नेताहरुको भ्रष्टाचार, ओली सरकारको कुशासन र फेसबुक, युट्युब लगायत सामाजिक सञ्जालमाथिको प्रतिबन्ध हटाउन माग गदै ८ सेप्टेम्बर २०२५ सोमबारका दिन काठमाडौँमा पहिलोपटक शान्तिपूर्ण सडकमा उत्रिएका हजारौँ २५ वर्षमूनिका युवाहरुको ‘जेन–जी आन्दोलन’मा प्रहरीले गोली चलाउँदा १९ जनाको मृत्यु भएको छ ।

सडकमा हिडिरहेका, विद्यार्थी ड्रेस लगाएका, सरकारविरुद्ध नारा लगाउँदै आन्दोलनमा उत्रिएका युवाहरुमाथि प्रहरीले अन्धाधुन्दा गोली चलाउँदा सडकमै रगताम्य भएर ढलेका युवाहरुको फोटो, भिडियो डायस्पोराका सामाजिक सञ्जालहरुमा लगातार आइरहेका छन् ।

जीवनमै पहिलोपटक सडक आन्दोलनमा उत्रिएका ‘जेन–जी’माथि सरकारले गोली चलाएपछि काठमाडौँका सडक, संसद भवन, माइतीघर, नयाँ बानेश्वर क्षेत्र र आसपासका अस्पतालहरु ‘युद्धको रणभूमि’ बनेका छन् ।

आन्दोलनमा तीनदेखि पाँच सय जनासम्म युवाहरु घाइते भएका छन् । धेरैलाई गोली लागेको छ । गोली लागेर गम्भीर घाइते भएकाहरुको आईसीयूमा उपचार भइरहेको छ । काठमाडौँको सिभिल अस्पताल र वीर अस्पतालमा प्रहरी इमर्जेन्सीभित्रै प्रवेश गरेर घाइते युवाहरुमाथि कुटपिट र टियर ग्यास हानेका दृश्यसहितका समाचारले डायस्पोरा निःशब्द बनेको छ ।

प्रजातन्त्र ल्याएको २००७ सालको आन्दोलन, पञ्जायतको पञ्जाबाट खोसेर प्रजातन्त्र पुनर्बहाली गरेको २०४६ सालको आन्दोलन, लोकतन्त्र ल्याएको २०६२/६३ सालको आन्दोलन र गणतन्त्र, संघीयता र नयाँ संविधान ल्याएको १० वर्षे माओवादी सशस्त्र द्वन्द्व देखेको नेपाली डायस्पोराले पहिलोपटक सडक आन्दोलनमा उत्रिएका १९ जना होनहार युवाहरुको ज्यान गएको ‘जेन–जी’आन्दोलन सम्भवतः कहिल्यै बिर्सन सक्ने छैन ।

यो आन्दोलनलाई पहिलोपटक नेपाल भित्र र बाहिर रहेका सबै नेपालीले समर्थन गरेका थिए । किनकी उनीहरु देशको भ्रष्टाचारविरुद्ध, नेता तथा सरकारको कुशासनविरुद्ध र हचुवाका भरमा सामाजिक सञ्जालमाथिको प्रतिबन्ध तत्काल हटाउनुपर्ने मागसहित सडकमा उत्रिएका थिए । तर ओली नेतृत्वको सरकारले इतिहासमा कहिल्यै बिर्सन नमिल्ने कलिला युवाहरुमाथि गोली चलाएर ‘आततायी हत्या’ गरेको छ ।

जेनजीको पहिलो आन्दोलनमै १९ जनाको ज्यान गएपछि नेपाली डायस्पोराले यसलाई ‘कालो दिन’को संज्ञा दिँदै कहिल्यै बिर्सन नसक्ने घटनाका रुपमा चित्रण गरेका छन् । घटनापछि संसारका हरेक देशमा रहेका नेपालीहरु स्तब्ध भएका छन् । केपी शर्मा ओली नेतृत्वको सरकारलाई नेपाली डायस्पोराले ‘हत्यारा सरकार’, ‘राजीनामा देऊ’ लगायतका नारासहित फेसबुक स्टाट्स पोस्ट गरिरहेका छन् ।

नेपाली डायस्पोरा सुरुदेखि नै एमाले अध्यक्ष ओली, माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड र कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाले राजनीतिबाट विश्राम लिएर युवाहरुलाई नेतृत्व दिनुपर्ने आवाज उठाइरहेको थियो । तर यो मागको सुनुवाई नेपाली राजनीतिका भ्रष्ट नेताहरुले कहिल्यै गरेनन्। विदेशमा पसिना बगाएर कमाएको पैँसाले नेपालमा घर, परिवार र बाआमा पालिरहेका नेपाली डायस्पोराका नेपालीहरु अहिलेसम्म पनि मताधिकारबाट बञ्चित छन् ।

आफ्नो हक, अधिकार गुमाइरहँदा पहिलोपटक आफ्ना सन्ततीहरु अधिकारको लागि, देशको भविष्यको लागि, देशको वर्तमान बिग्रदो परिस्थितीबाट उन्मुक्ति पाउनका लागि सडक आन्दोलनमा उत्रिने घोषणा गर्दा डायस्पोराका नेपालीहरुले शब्दगुच्छासहित शुभकामना दिएका थिए । तर परिवर्तनको लागि शुभकामना दिन नपाउँदै सरकारले रक्तपात मच्चाउँदा यतिबेला संसारभरको नेपाली डायस्पोरा लज्ज्ति छ, निःशब्द छ ।

सोमबारको घटनापछि महानायक राजेश हमालकै शब्दमा नेपाली डायस्पोरा भनिरहेको छ, ‘नेपाली हुनुमा यति धेरै लाज कहिल्यै महसुस भएको थिएन ।’ संसारको शीर सगरमाथा र शान्तिका प्रतिक गौतम बुद्ध जन्मेको देशका नागरिक हौँ भनेर गर्व गरिरहेका डायस्पोराका नेपाली ८ सेप्टेम्बरको घटनापछि लज्जित छन् । निःशब्द छन् ।

आन्दोलनमा मारिएका युवाहरुको मृतआत्माको चिर शान्तिको कामना गर्दै अमेरिका, युरोप, मध्यपूर्व एसिया, अष्ट्रेलिया लगायतका देशमा दीप प्रज्ज्वलन गरिएको छ । अमेरिकाका कोलोराडो, टेक्सास, न्युयोर्क, मेरील्याण्ड, भर्जिनिया लगायतका राज्यमा पनि दीप प्रज्ज्वलन गरिएको छ ।

कोलोराडोमा एनआरएनए कोलोराडो च्याप्टरको संयोजनमा नेपाली घरमा दीप प्रज्ज्वलन गरिँदा नेपालीहरु स्तब्ध भएका छन् । एक हातमा मैनबत्ती बालेर जेनजीहरुको सम्झनामा कोलोराडोका नेपालीहरु मौन आँशु खसालिरहेका छन् । 

कोलोराडोमा सक्रिय रक्की माउन्टेन फ्रेन्ण्ड्स अफ नेपाल संस्थाले जेनजीको आन्दोलनको आगामी अवस्थाको आँकलन गर्दै डायस्पोराले गर्नुपर्ने सहयोगका विषयमा कोलोराडोका विभिन्न संघ संस्थाका प्रमुख तथा प्रतिनिधिको भर्चुअल बैठक आह्वान गरिएको रक्की माउन्टेनका निवर्तमान अध्यक्ष अर्जुन बगालेले बताएका छन् । जेनजीको आन्दोलनमा रक्तपात भएसँगै कोलोराडोका नेपाली पहलकर्ता बिनिशा श्रेष्ठ, अर्जुन बगाले, आकृति राई लगायतले सामूहिक छलफल तथा नेपाली डायस्पोराको जिम्मेवारी महसुस गर्दै अगाडि बढ्न आह्वान गरिरहेका छन् ।

यस्तै एनआरएनएकै पहलमा टेक्सासको डालस, वाशिंटन डिसी, न्युयोर्क, नर्थ क्यारोलिना लगायतका राज्यमा पनि जेनजी आन्दोलनमा ज्यान गुमाएका युवाहरुको सम्झनामा दीप प्रज्ज्वलन गर्दै आगामी योजनाबारे व्यापक रुपमा डायस्पोरा छलफलहरु सुरु भएका छन् ।

जेनजीको आन्दोलनमा केही पत्रकार र अभियान्ता पनि घाइते भएका छन् । घाइते पत्रकारहरुको काठमाडौँमा उपचार भइरहेको छ । आफ्ना सन्तान गुमाएपछि जेनजी अभिभावक सडकमा आएका छन् । सरकार र प्रहरीविरुद्ध उनीहरुको आक्रोश झन बढेको छ । यस्तो अवस्थामा संयुक्त राष्ट्र संघको मानवअधिकार, नेपालमा रहेका अमेरिकी दुतावास लगायतले संयुक्त विज्ञप्ती जारी गर्दै शान्तिपूर्ण रुपमा छलफलको माध्यमबाट जेनजी आन्दोलनको माग सम्बोधन गर्न आह्वान गरिसकेका छन् ।

एक कहालीलाग्दो कालो दिनका रुपमा वर्णन गर्दै नेपाली डायस्पोराले यो आन्दोलन अगाडि बढाउन र आफ्ना माग सम्बोधन गराउन जेनजी नेतृत्वलाई आग्रह गरिरहेको छ । साथै यस्तो भयावह अवस्था ल्याउने सरकार, राजनीतिक दल, प्रहरी, प्रशासनलाई जिम्मेवारी लिन आग्रह गर्दै नेपाली नागरिक समाजलाई संयम भएर अगाडि बढ्न पनि नेपाली डायस्पोराको आग्रह छ ।